All We Get Is Life - pieśni Johna Dowlanda i Johna Cage'a
kościół pw. św. Michała Archanioła w Binarowej
thélème
Ivo Haun – śpiew | Ziv Braha – lutnia | Nikki Buzzi – elektronika
Jean-Christophe Groffe – śpiew, kierownictwo artystyczne
Thélème, uznany i nagradzany zespół (Zdobywca nagrody Gramophone Award 2022 w kategorii Muzyka dawna) za prezentację dawnego dziedzictwa muzycznego w oryginalny i nowatorski sposób, poświęca kolejny projekt płytę muzyce dwóch kompozytorów, których dzielą cztery wieki, zestawiając Johna Dowlanda (1563-1626) z jego – jak szef Jean-Christophe Groffe, szef artystyczny zespołu z jego lustrzanym odbiciem: Johnem Cage’em (1912-1992). Skąd takie zestawienie? Obaj komponowali wyrafinowaną, ale i zabawną, pełną subtelności muzykę.
W programie prezentowane są utwory zaczerpnięte z Second Booke of Songs Dowlanda i Song Books Cage’a w wersji na głosy, lutnię i elektronikę. W tej oryginalnej wersji formacji thélème cisza ma taką samą wartość jak dźwięk, co podkreśla elegancję wybranych tekstów. Second Booke of Songs or Ayres angielskiego lutnisty Johna Dowlanda została opublikowana w 1600 roku. 37-letni wówczas kompozytor był u szczytu swoich możliwości, o czym świadczy popularność jego pieśni, należących po dziś dzień do najczęściej wykonywanych utworów angielskiego renesansu (I saw my lady weepe czy Flow my teares. Program koncentruje się na pierwszych ośmiu pieśniach z tego zbioru, które są o tyle nietypowe, że wyraźnie skomponowane na dwa głosy (większość pieśni Dowlanda jest albo na głos solo i lutnię lub cztery głosy i lutnię). Prawdziwe „dialogi trojga” (dwóch śpiewaków i lutni) to kompozycje z poruszającymi tekstami w tonie modnej elżbietańskiej „słodkiej melancholii”, w której najistotniejsze są intymność i ekspresja uczuć.
W 1970 roku John Cage opublikował zbiór Song Books. Jest to kompilacja 90 pieśni, w których Cage prezentuje całe spektrum swoich rozwiązań kompozytorskich. Zawierają one zarówno nieco nowych pomysłów, ale i korzystają z technik, które Cage stosował w swoich wcześniejszych dziełach. Śpiewnik zawiera nawet nową wersję kanonicznego 4’33. Solo nr 8 opatrzone jest podtytułem 0’00 i zawiera instrukcję dla wykonawcy: “W chwili maksymalnej amplifikacji (bez sprzężenia zwrotnego), wykonaj «zdyscyplinowane» działanie”. Jeśli 4’33 mówi o niesłuchaniu, 0’00 wymaga, by coś usłyszeć. Kluczowym słowem jest tutaj „dyscyplina”. Jednym z powtarzających się problemów Cage’a było, jak pisze w swojej książce A Year from Monday, znaleźć „sposób, aby ludzie mogli być wolni bez doprowadzenia ich do szaleństwa” (lub: znaleźć „sposób na uwolnienie ludzi bez robienia z nich głupców”), a Song Books jest wybitnie podatny na błędną interpretację. Niektóre partie solowe są niezwykle łatwe do wykonania (vide: solo 78, które pyta: “Co możesz zrobić?”, na co odpowiedzią jest: „Mogę zdjąć swoje buty i założyć je ponownie”), ale inne wymagają niezwykłej gimnastyki wokalnej. Pozorna prostota linii głosów i estetyki daleka jest od barokowej czy właściwej bel canto wirtuozerii.
Program thélème to nie tylko most łączący dwóch kompozytorów oddalonych w czasie, ale także sposób na ukazanie złożoności i wyrafinowania dzieła Johna Dowlanda i Johna Cage’a mimo ich pozornej prostoty. Thélème wykona ten program na głosy, lutnię i elektronikę, przy czym każdy ich występ to odkrywanie repertuaru na nowo, dzięki zaangażowaniu świateł, przestrzeni oraz – co najważniejsze – publiczności.
Repertuar
John Dowland – Second Booke of Songs and Ayres
John Cage – Song Books
Artyści
thélème
Założony w 2013 roku ensemble thélème łączy muzyków, którzy proponują otwartą i oryginalną interpretację dawnej muzyki. Rdzeniem zespołu są głosy i lutnia, nieniej muzycy dodają do nich szerokie spektrum brzmieniowe z różnych epok – viole da gamba, saksofony, fale Martenota, syntezatory modularne – oraz współpracuje z autorami, aktorami, tancerzami, choreografami i innymi kreatywnymi umysłami. Thélème bada w ten sposób zmieniające się terytorium muzyczne, mające na celu wymyślenie spójnego języka i oferowanie nowych perspektyw słuchania, będących przeciwieństwem banalnej archeologii.
Zespół, którego główne zainteresowania koncentrują się wokół renesansowej polifonii, jest szczególnie zafascynowany świecką muzyką XVI wieku, której rozwój jest ściśle powiązany z ewolucją technik druku i intensyfikacją publikacji muzykaliów. Ensemble thélème jest zafascynowany kontekstem, w którym prace te zostały stworzone i wykonane oraz sposobami ich wykorzystania. Muzyka świecka była pierwotnie prywatną formą rozrywki tworzoną przede wszystkim ku radości wykonawców i wąskiego grona odbiorców. Ta praktyka stała się żyznym gruntem dla rozwoju nowych, wywrotowych form, których źródłem była przyjemność tworzenia i słuchania. Celem thélème nie jest odtwarzanie tych awangardowych świeckich dzieł, które podkreślają renesansowe kontrasty między elegancją a humorem, finezją i nieprzyzwoitością. Zamiast tego, poprzez połączenie gatunków i odwagi artystycznej, zespół ma na celu wprowadzenie tej muzyki do naszych czasów, zintegrowanie jej ówczesnej nowoczesności z teraźniejszością. Thélème bada przeszłość poprzez żywy dialog z dawnymi dziełami i pielęgnuje jej owoce we współczesnym kontekście.
Thélème jest laureatem prestiżowej nagrody Gramophone (Early Music, 2022) dla albumu „Baisiez Moy” (Aparté).
Jean-Christophe Groffe
„Skrajnie próżniaczy, skrajnie wolny, tak z natury, jak i sztuki” – Jean-Christophe Groffe znalazł w muzyce sposób istnienia zgodnie z takim temperamentem. Absolwent Scholi Cantorum Basiliensis w klasie śpiewu, muzyki chóralnej i pedagogiki, szczególnie chętnie eksploruje dawny repertuar, ale jego artystyczna ciekawość prowadzi go ku najbardziej różnorodnemu repertuarowi. Założyciel i dyrektor artystyczny thélème, z którym poświęcił się otwartej i oryginalnej interpretacji dzieł renesansowych, jest także członkiem SoloVoices, których repertuar obejmuje muzykę współczesną lub eksperymentalną. Jean-Christophe Groffe uczestniczył w wielu nagraniach i regularnie gości w audycji radiowych. Album Baisiez moi nagrany z ensemble thélème i opublikowany nakładem wytwórni Aparté w 2022 roku otrzymał prestiżową nagrodę Grammophone w kategorii Muzyka dawna.
